Tarihçi Sinan Meydan: ‘Türkiye Cumhuriyeti’nin temeli, 23 Nisan’dır’
Tarihçi - müellif Sinan Meydan Radyo Sputnik’te yayınlanan Okan Aslan’la Gün Ortası programının 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı Özel yayının konuğu oldu.
Tarihçi-yazar Sinan Meydan, 23 Nisan 1920’nin tarihi bağlamını ve ehemmiyetini anlattı.
Meclisin açılış sürecini ve bu sürecin Cumhuriyet rejimine geçişteki yerini detaylarıyla ortaya koyan Meyda şöyle konuştu:
23 Nisan 1920 tarihinin sırf bir bayram değil, bir ulus olma iradesinin sözü. Ulusal egemenliğin üzerinde kara bulutların dolaştığı bu günlerde, 23 Nisan 1920’nin ehemmiyeti daha da artıyor. Türk milletinin binlerce yıllık geçmişine karşın uluslaşma sürecinin son yüzyılda başladı. Bu sürecin dönüm noktasının Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açılışıdır.
Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçiş sürecini 1876’daki Birinci Meşrutiyet’le başlattı. Bu süreçte padişahın yetkilerinin kâğıt üzerinde sınırlansa da fiilen güçlü olduğunu lisana getiren Meydan, kelamlarına şöyle devam etti:
1876 Anayasası makus bir anayasaydı, padişaha meclisi feshetme, bireyleri sürgüne gönderme üzere yetkiler tanıyordu. 1908’de İkinci Meşrutiyet’in ilanıyla basın ve sivil toplum alanında bir özgürleşme yaşandı. Bu devirde de padişahın tesiri sürüyordu. Lakin 23 Nisan 1920’de Ankara’da açılan meclisin bir farkı var. Bu meclisin üzerinde saray gölgesi yok. Bu bir millet meclisidir. Atatürk’ün tabiriyle Büyük Millet Meclisi’dir.
İngiliz işgalinin akabinde İstanbul’daki Osmanlı Mebusan Meclisi’nin kapatıldığını, milletvekillerinin sürgüne gönderildiğini hatırlatan Sinan Meydan, Ankara’da yeni bir meclisin kurulmasının bir direniş kararı olduğunu belirtti ve şöyle devam etti:
Mustafa Kemal Paşa, İngilizlerin baskısına karşılık demokrasiyle cevap verdi. Ankara’da seçim yapılacağını ilan etti ve Türkiye Büyük Millet Meclisi’ni açtı.
“Meclisin açılmasını engellemek isteyen İstanbul’daki saray etrafının, Padişah Vahdettin, Damat Ferit ve Şeyhülislam Dürrizade Abdullah aracılığıyla halkı kışkırttı” diyen Meydan,
Kuvayı Ulusala mensupları hakkında “zındık” ve “katledilmesi vaciptir” formunda fetvalar yayınladılar. Bu fetvalar, Anadolu’ya İngiliz uçakları ve gemileriyle ulaştırıldığını, halkın bir kısmının kandırıldığını, hatta birtakım bölgelerde isyanlar çıktı.
Sinan Meydan, 23 Nisan 1920’de açılan TBMM’nin isminin başlangıçta “Büyük Millet Meclisi” olduğunu ve daha sonra “Türkiye” tabirinin eklendiğini belirtti.
Meclisin, Osmanlı meclislerinden farklı olarak egemenliği büsbütün millete dayandırdığını söz eden Meydan, 1921 Anayasası’nın birinci hususunu hatırlattı: “Egemenlik kayıtsız kuralsız milletindir.”
Meydan, kelamlarını şöyle sonlandırdı:
Savaş şartlarından ötürü Cumhuriyet sözünün kullanılmadığını lakin 1920’den itibaren fiili olarak cumhuriyet rejimi kuruldu. Meclis’in üstünde hiçbir güç yoktur diyerek Atatürk, padişah otoritesini reddetmiştir. Bu cumhuriyetin habercisidir. Meclisin dualarla, kurban kesilerek ve cuma günü açılmasının, dinî bağlamda halkı kazanmak ve İngiliz takviyeli fetvalara karşı halkı ikna etmek için yapıldı. Bu atılımın tahkiye değil, stratejik bir irtibat biçimidir.
More Stories
15 bin yıldır kullanılan bitki: Kenevirin ekonomik potansiyeli
Şükrü Boyraz: ‘Afetlerde en çok ziyan görecek olanlar zihinsel engelliler’
Trump’ın Körfez tipi